Μπορεί οι ιστορικοί του μέλλοντος να την χαρακτηρίσουν διαφορετικά, ωστόσο για το σημερινό κόσμο η 11η Σεπτεμβρίου 2001 καθόρισε μια σημαντική ιστορική καμπή. Ήταν η μέρα που όλοι αντιληφθήκαμε μια νέα πραγματικότητα: την αδίστακτη απειλή από έναν νέο εχθρό της παγκόσμιας ειρήνης και ασφάλειας που ονομάζεται ισλαμική τρομοκρατία. Για τον Μαχμούντ Μαμντάνι, το συγγραφέα του βιβλίου, η μέρα εκείνη ήταν το ιστορικό αναπόφευκτο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το τίμημα της τελικής νίκης της ατλαντικής υπερδύναμης εναντίον της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης.
Ανατρέχοντας σε περιστατικά εμπλοκής της CIA στο Λάος, στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική και στον Αραβικό κόσμο, καθώς και στο γεγονός της απροκάλυπτης υποστήριξης ενός ολοένα και αυταρχικότερου Ισραήλ από την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ο συγγραφέας προσπαθεί να τεκμηριώσει τη θέση του ότι οι κομάντος αυτοκτονίας που οδήγησαν τα αεροπλάνα πάνω στους Δίδυμους Πύργους, ή εκείνοι που ανατινάζονται καθημερινά στη Βαγδάτη και στην Καμπούλ ως ανθρώπινες-βόμβες, είναι η αντίδραση ενός αμυνόμενου Ισλάμ στην απροκάλυπτη επίθεση που δέχεται από μια υπερεξοπλισμένη Αμερική. Για το συγγραφέα, η εισβολή στο Ιράκ αποτελεί την αδιαφιλονίκητη απόδειξη των υστερόβουλων προθέσεων της μοναδικής σήμερα υπερδύναμης. Λέει χαρακτηριστικά σε ένα απόσπασμα:
Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν να αντικαταστήσουν και να εκφοβίσουν τα καθεστώτα που τις αψηφούν, επιβάλλοντας μια νέα τάξη πραγμάτων στην περιοχή, εγκαθιστώντας φιλοαμερικανικά καθεστώτα, πρώτα στο Ιράκ και, στη συνέχεια, εγκαθιδρύοντας μια επίφαση παλαιστινιακού κράτους κατά τα πρότυπα του απαρτχάιντ, παρουσιάζοντας μάλιστα την αλλαγή καθεστώτος ως «εκδημοκρατισμό»... Η τακτική αλλαγής καθοδηγείται από τον προτεσταντικό φονταμενταλισμό και από το νεοσυντηρητισμό ο οποίος χαρακτηρίζεται από οικουμενικές φιλοδοξίες.
Ο Μαχμούντ Μαμντάνι, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, είναι νοτιοαφρικανός Ινδικής καταγωγής και σίγουρα γνωρίζει καλά από απαρτχάιντ. Οι γνώσεις του για τον Ψυχρό Πόλεμο είναι επίσης εκτενείς και καλά τεκμηριωμένες, αν και ενίοτε ολισθαίνει σε σοβαρές παραποιήσεις. Όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Αφγανιστάν, όπου θεωρεί ότι οι ΗΠΑ έθρεψαν το τέρας της τρομοκρατίας υποστηρίζοντας τους μουζαχεντίν εναντίον των Σοβιετικών. Η αλήθεια είναι ότι οι τρομοκράτες δεν προήλθαν από τους μουζαχεντίν αλλά από τους ταλιμπάν, οι οποίοι πήραν την εξουσία ύστερα από την πτώση των μουζαχεντίν. Το λάθος των ΗΠΑ ήταν ότι εγκατέλειψαν τους μουζαχεντίν συμμάχους τους.
Ωστόσο, η βασική μου ένσταση βρίσκεται στην ουσία της θέσης του συγγραφέα: το βιβλίο του διαπνέεται από μια ακραιφνώς αντιδυτική πολιτική ατζέντα η οποία καθιστά την εξήγηση για το πολιτικό Ισλάμ, επιεικώς, έωλη. Ο συγγραφέας απορρίπτει τις πολιτιστικές εξηγήσεις τύπου Χάντινγκτον προτείνοντας, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, μια αμιγώς πολιτική εξήγηση του φαινομένου της ισλαμικής τρομοκρατίας. Αλλά από πότε η πολιτική έχει πάψει να είναι ένα πολιτιστικό φαινόμενο; Ειδικά στην περίπτωση του Ισλάμ, το Κοράνι δεν είναι απλά ένα θρησκευτικό βιβλίο, όπως π.χ. το Ευαγγέλιο, αλλά αποτελεί κυρίως ένα εγχειρίδιο για τη δημιουργία ενός συγκεκριμένου τύπου κράτους.
Ανατρέχοντας στα διάφορα σφάλματα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, το βιβλίο του Μαμντάνι αποφεύγει να συζητήσει την ουσία: γιατί αυτή η μορφή αυτοκαταστροφικής, μηδενιστικής, τρομοκρατίας παράγεται από το Ισλάμ; Και γιατί η συντριπτική πλειοψηφία των ισλαμιστών τρομοκρατών είναι Άραβες; Γιατί δεν ανατινάζονται στους δρόμους ανθρώπινες-βόμβες άλλων πολιτισμών, όπως του Ινδουιστικού ή του Βουδιστικού ή της Λατινικής Αμερικής ή της Αφρικής, μέρη όπου η αποικιοκρατία ήταν πολύ χειρότερης μορφής από εκείνη - την πολύ λίγη - που υπέφερε ο αραβικός κόσμος; Και πώς εξηγείται το γεγονός ότι η αραβικο-ισλαμική τρομοκρατία απέκτησε τέτοια έξαρση στην τρέχουσα ιστορική περίοδο της αύξησης της τιμής του πετρελαίου και της εξάρτησης της Δύσης από αυτό; Ο Μαμντάνι, καθιστώντας τη δυτική αποικιοκρατία (η οποία, εκτός της περίπτωσης της Αλγερίας ελάχιστα άγγιξε τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο) και τις ΗΠΑ αποκλειστικά υπεύθυνες για τον ακραία μαχητικό ισλαμικό φονταμενταλισμό αγνοεί παντελώς το γιγαντιαίας σημασίας γεγονός των τυραννικών καθεστώτων του αραβικού κόσμου, της καταπίεσης των γυναικών, της συστηματικής λογοκρισίας και του χαμηλού βιοτικού και μορφωτικού επίπεδου των περισσοτέρων αραβικών και ισλαμικών χωρών. Αν, σύμφωνα με το συγγραφέα, η φιλοϊσραηλινή και ιμπεριαλιστική εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προκαλεί την αντίδραση της ισλαμικής τρομοκρατίας ως μορφή αυτοάμυνας, τότε πώς εξηγούνται οι τρομοκρατικές επιθέσεις ισλαμιστών στη Γαλλία και στη Γερμανία, δύο χώρες που αντιτάχθηκαν σθεναρά στην εισβολή στο Ιράκ και συστηματικά υποστηρίζουν τα δικαιώματα των Παλαιστινίων;
Η θέση του Μαμντάνι, τυπικά αριστεριστική, απαντάται δυστυχώς διάχυτη στον αραβικό κόσμο όπου για όλα φταίνε οι άλλοι - στη συγκεκριμένη περίπτωση η Αμερική και η «κακιά» Δύση γενικότερα - αλλά ποτέ οι ίδιοι οι άραβες. Το βιβλίο, με τις λεπτομερείς αναφορές του στα μεγάλα φιάσκα της CIA και στην αλαζονική και συχνά ιδεοληπτική πολιτική του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ίσως ικανοποιήσει τον ενστικτώδη αντιαμερικανισμό αρκετών Ελλήνων αναγνωστών, θα απογοητεύσει ωστόσο εκείνους που αναζητούν τα πραγματικά αίτια μιας εκ των μεγαλυτέρων προκλήσεων του σύγχρονου κόσμου.
No comments:
Post a Comment