Αγάπα τον πλησίον σου

«All you need is love», τραγουδούσαν οι Beatles πριν μερικές δεκαετίες, όταν φαινόταν πως το μόνο που χρειαζόταν ο κόσμος για να ευτυχίσει ήταν λίγη αγάπη. Σήμερα, που τα λεφτά αγοράζουν τα πάντα, η λέξη «love» έχει αντικατασταθεί από τη λέξη «money». Όμως, πόσο περισσότερο ευτυχισμένοι έχουμε γίνει; Αν πιστέψουμε τις στατιστικές οι μισοί από εμάς θα υποφέρουν από κατάθλιψη τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Η κατάθλιψη, σύμφωνα με τον Φρόιντ χαρακτηρίζεται από την «απώλεια της ικανότητας να αγαπάς». Ωστόσο η αγάπη, όπως όλοι ξέρουμε, είναι γεμάτη αντιφάσεις. Αγαπάμε τα λεφτά ή την ισχύ, αλλά αγαπάμε επίσης τους φίλους μας, τους συντρόφους μας, τα παιδιά μας, τους γονείς μας, τους σεισμόπληκτους της Αϊτής. Όχι σπάνια, η αγάπη είναι αιτία δυστυχίας. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην εγκαταλείφθηκε κάποτε από τον εραστή του. Στην τελευταία πράξη του αρχέτυπου love story, ο Ρωμαίος αυτοκτονεί γιατί νομίζει ότι η Ιουλιέττα είναι νεκρή. Ο κόσμος χάνεται όταν χάνουμε την αγάπη. Ο ερωτικός πόθος σέρνει ξοπίσω του την αυταπάτη, και μια προδοσία αρκεί για να συντριβούν τα πιο όμορφα όνειρα. Τότε, η αγάπη για την αλήθεια συγκρούεται με την αγάπη για κάποιον. Κι όπως είπε ο Σπινόζα, ««Η ευτυχία ή η δυστυχία μας εξαρτάται εξ΄ ολοκλήρου από την ποιότητα του αντικειμένου που αγαπάμε». Αγάπα ένα ρεμάλι και τη δυστυχία την έχεις στο τσεπάκι. Ταυτίζεται όμως η αγάπη με τον πόθο για κάτι, ή για κάποιον; Αν ναι τότε είμαστε όλοι καταδικασμένοι σε ένα αιώνιο δίλημμα: να αγαπάμε και να πονάμε, ή να μην αγαπάμε και να μην ζούμε.

Επιτρέψτε μου εδώ, να ζητήσω τη βοήθεια των παλαιοτέρων. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι δεν γνώριζαν τη λέξη «αγάπη». Για τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη ή τον Επίκουρο υπήρχαν μόνον ο «έρως» και η «φιλία». Έρωτας: η αγάπη για κάτι που μας λείπει, η αγάπη που επιθυμεί και προσπαθεί να κατακτήσει, να πάρει, να κρατήσει. Σ΄αγαπώ, σε θέλω: δηλαδή θέλω να πιστέψω σε σένα. Ο έρωτας χρειάζεται την πίστη, αλλιώς είναι μια σκέτη δυστυχία. Κι όταν η πίστη, ή η εμπιστοσύνη, διαρραγεί… την ξέρετε τη συνέχεια. «Φιλία», πάλι, είναι όταν αγαπάμε αυτό που είναι παρόν, και χαιρόμαστε με την χαρά του. Έτσι αγαπάμε τη μάθηση, την ερωτική πράξη, τη στοργή, την συντροφικότητα, τους καλούς μας φίλους μας. Σε αντίθεση με τον «έρωτα» που πονά για αυτόν που απουσιάζει, η «φιλία» χαίρεται για εκείνον που μοιράζεται. Είναι η ανιδιοτελής αγάπη και οδηγεί κατευθείαν στην ευτυχία. Ο Επίκουρος τη συνιστούσε ανεπιφύλακτα στους μαθητές του.

Η λέξη «αγάπη» μπήκε στο ελληνικό λεξιλόγιο πολύ αργά και χάρη στον Χριστιανισμό. Ο Άγιος Παύλος στην περίφημη Επιστολή προς Κορινθίους περιγράφει το συναίσθημα που νοιώθει κάποιος για κάτι ασύγκριτα μεγαλύτερο από τον ίδιο, αλλά και αυτό που νιώθει ο Θεός για τον άνθρωπο. Ήταν μια επαναστατική σκέψη. Η έννοια της θεϊκής αγάπης θα έκανε τον Αριστοτέλη να βγεί από τα ρούχα του, αφού τη θεωρούσε γελοία: πώς ήταν δυνατόν οι παντοδύναμοι κι αθάνατοι θεοί να αγαπήσουν κάτι υποδεέστερο όπως ο αδύναμος, θνητός άνθρωπος; Ωστόσο το Ευαγγέλιο κύρηττε αυτή την νέα μορφή αγάπης, για κάποιον που δεν λυπάσαι για την απουσία του, ούτε χαίρεσαι για την παρουσία του, που δεν είναι ούτε εραστής, ούτε φίλος, απλά κάποιος που απλά υπάρχει, που τον αγαπάς χωρίς λόγο και χωρίς συμφέρον, χωρίς ανάγκη για ανταπόδοση, απλά για να τον αγαπάς. Αυτή, η νέα μορφή αγάπης, χωρίς εγωισμό, που αγκαλιάζει όλο τον κόσμο και που έχουμε ξεχάσει από καιρό, ήταν το μυστικό της αγιότητας.

Όμως τι σημασία μπορεί να έχει η αγιότητα σήμερα; Ως συνταγή για τον παράδεισο καμία, τουλάχιστον κατά την ταπεινή μου γνώμη. Ωστόσο αυτή η ακολουθία, από τον έρωτα, στη φιλία στην αγάπη, με κάνει να νιώθω πως υπάρχει ένα ταξίδι στην ψυχή του ανθρώπου με τρεις τουλάχιστον σταθμούς. Κι ότι ευτυχής θα πρέπει να είναι εκείνος που πήγε ως το τέλος. Που δεν έμεινε προσκολλημένος στον γλυκό πόθο να πιστέψει στο τίποτα, ούτε ικανοποιήθηκε με την ήπια μορφή της καθημερινότητας, αλλά ενηλικιώθηκε σε κάτι υψηλότερο και μεγαλύτερο.